نقش تغذيه در كنترل لوپوس

سيستم ايمني بدن ما با حفاظت از اندام هاي مختلف در پيشگيري و كنترل بسياري از بيماري ها نقش مهمي را ايفا مي نمايد، ولي با اين حال گاهي اوقات به علل ناشناخته به جاي سركوب عوامل بيماري زا به بافت هاي بدن حمله ور شده و خود سبب ايجاد بيماري مي شود. اين دسته از بيماري ها اصطلاحاً به عنوان بيماري هاي اتوايميون يا خودايمني شناخته مي شوند.
آرتريت روماتوييد و لوپوس از اين دسته بيماري ها محسوب مي گردند.

علل لوپوس:
 

اينكه به چه علتي سيستم ايمني بر عليه سلول هاي بدن تحريك مي شود، مسأله اي است كه هنوز مشخص نيست، شايد بروز برخي عفونت ها، مصرف پاره اي از داروها و آنتي بيوتيك ها، استرس زياد و زمينه ژنتيكي از عوامل مستعد كننده اين بيماري باشند. كما اينكه در تأييد اين گفته تحقيقات علمي نشان داده اند كه خويشاوندان نزديك بيمار در مقايسه با ساير افراد 10 برابر بيشتر مستعد ابتلا هستند.
لوپوس بيشتر در زنان و در محدوده سني 13 تا 40 سالگي ديده مي شود.
اين بيماري نيز مثل ساير بيماري هاي خودايمني گاهي اوقات شدت يافته و زماني خاموش مي گردد.

لوپوس چه بيماري است؟
 

در بيماري لوپوس سيستم ايمني با حمله به بافت هاي بدن موجب التهاب و آسيب آنها مي شود. از علائم اين بيماري مي توان به خستگي زياد، تورم و دردناك بودن مفاصل، بزرگي طحال و كبد، تب و ضعف،‌زخم هاي دهاني و بثورات پوستي كه گاهي اوقات به شكل پروانه اي روي گونه ها مشاهده مي شوند، اشاره كرد. البته آسيب هاي كليوي و مشكلات قلبي نيز از عوارض لوپوس مي باشند.

رژيم درماني در لوپوس:
 

در اين بيماري نيز مثل ساير موارد، رژيم غذايي بايد مطابق با نيازهاي تغذيه اي بيمار و تداخلات احتمالي داروها تنظيم گردد. در درجه اول توجه به ميزان انرژي دريافتي روزانه به جهت دستيابي به وزن مناسب و حفظ آن حائز اهميت است.
از آنجايي كه در اين دسته بيماران مشكلات قلبي و كليوي از بدترين عوارض جانبي هستند، توجه به ميزان دريافت مايعات،‌ برخي از موادمعدني مثل سديم، پتاسيم، كلسيم و مقدار پروتئين و نوع چربي دريافتي روزانه مهم مي باشد.

كنترل و درمان لوپوس:
 

در كنترل و درمان لوپوس از داروهاي استروييدي براي كاهش درد، التهاب و سركوب سيستم ايمني بدن استفاده مي شود كه البته مصرف طولاني مدت اين دسته داروها خود عوارضي مثل احتباس آب و سديم در بدن، بالا رفتن قند خون، تخليه پتاسيم و كلسيم از بدن، افزايش وزن و پوكي استخوان را به همراه خواهد داشت.
در بسياري از بيماران مصرف داروهاي ضد التهاب غير استروييدي مثل آسپرين و استامينوفن در كنار كنترل دريافت هاي غذايي، تا حدود زيادي در بهبود بيماري مؤثر مي باشد.
در اين افراد استفاده از كرم هاي ضدآفتاب براي محافظت از پوست در برابر پرتوهاي مضر خورشيد در طول روز ضروري است.
در برخي موارد نيز جهت رفع علائم پوستي و مفصلي در لوپوس از داروهاي ضد مالاريا كه تقريباً كم عارضه هستند، استفاده مي گردد.
توصيه مي شود كه اين دسته از بيماران جهت كنترل روند درمان، تحت نظر متخصص روماتولوژي قرار گيرند و هرچند وقت يكبار وضعيت كليه ها در آنها با انجام آزمايشات مربوطه بررسي گردد.

توصيه هاي تغذيه اي براي كنترل بيماري:
 

- محدود كردن دريافت چربي هاي اشباع و كاهش مصرف بعضي از غير اشباع ها.
دريافت زياد اين دسته از چربي ها زمينه ساز بروز بيماري هاي قلبي
بوده و در افزايش التهاب و درد تأثيرگذار است. بدين منظور بهتر است ميزان مصرف گوشت قرمز (‌به خصوص انواع پرچربي)، روغن حيواني، كره، خامه، لبنيات پرچرب و روغن نباتي جامد محدود گردد.
- حتي از بين روغن هاي مايع گياهي برخي در تخفيف دادن ميزان درد و التهاب بهتر از ساير انواع هستند، به همين دليل در طبخ غذاها استفاده متعادل از روغن هايي مثل روغن زيتون و كانولا را جايگزين ساير انواع نماييد.
- مصرف انواع Fast Food مانند سوسيس و كالباس و ساير فرآورده هاي گوشتي مشابه، علائم بيماري را تشديد مي نمايند.
- ميزان دريافت پروتئين و سديم با توجه به وضعيت كاركرد كليه ها تعيين مي شود، با اين حال براي كمك به سلامت قلب و كليه ها، بهتر است دريافت نمك و غذاهاي شور محدود گردد.
- برخي موادغذايي مثل قارچ و حبوبات حاوي تركيباتي هستند كه در تشديد علائم بيماري مؤثرند.
- مطالعات علمي نشان داده اند كه در اين بيماران سطح آنتي اكسيدان هاي پلاسما و ميزان دريافت رژيمي آنها پايين تر از ساير افراد است.
به اين منظور مصرف مناسب منابع غذايي اين تركيبات مثل ميوه ها و سبزي هاي تازه و غني از ويتامين C و بتاكاروتن (هويج، اسفناج، طالبي، زردآلو، مركبات و...) توصيه مي شود. بسياري از مغزها و دانه هاي روغني منبع خوبي از ويتامين E و حاوي سلنيوم هستند كه استفاده متعادل از انواع بي نمك آنها نيز به تأمين اين دسته از آنتي اكسيدان ها كمك مي كند. استفاده از مغزها و دانه هاي روغني مثل پسته، گردو و تخمه كدو در برنامه غذايي روزانه به اين بيماران توصيه مي شود.
البته مي توان از مكمل هاي دارويي اين مواد مغذي نيز به مقدار مشخص، زير نظر پزشك متخصص استفاده كرد.
- در برخي موارد جايگزين كردن مصرف ماهي (نه به شكل سرخ شده در روغن) به جاي گوشت قرمز و تخم مرغ در برنامه غذايي افراد مبتلا به لوپوس به تخفيف علائم بيماري كمك مي نمايد. در بين انواع ماهي، مصرف نوع ساردين، سالمون و ماهي تن اقيانوس كه ميزان چربي هاي امگا-3 آنها بالاتر بوده، بيشتر توصيه مي شود.
استفاده از مكمل دارويي اسيدهاي چرب امگا-3 نيز با نظر پزشك مي تواند در حفاظت از كليه ها، قلب و كاهش التهاب مؤثر باشد.
استفاده مرتب از برخي گياهان مثل دانه بزرک در برنامه غذايي روزانه به تأمين درصدي از اسيدهاي چرب امگا-3 كمك مي كند.
در پايان بايد افزود كه تأمين آرامش، استراحت كافي و دور بودن از شرايط استرس زا براي كمك به روند درمان بيمار بسيار مؤثر مي باشد.
منبع: نشريه دنياي تغذيه، شماره 108